Bezsenność to jedna z najczęstszych postaci zaburzeń snu. Objawy bezsenności mogą dotyczyć zaburzeń zasypiania, trudności z utrzymaniem snu oraz złej jakości snu (sen nie dający wypoczynku). Bezsenność rozpoznaje się wtedy, gdy zaburzenia zasypiania lub spłycenie snu powodują dyskomfort, upośledzają funkcjonowanie dnia następnego lub odczuwane są przez pacjenta jako istotna dysfunkcja. Z drugiej strony klasyfikacje nie określają, jak długo powinien trwać sen, ani w jakim przypadku rozpoznaje się zaburzenia zasypiania, a w jakim już zbyt krótki sen nocny.  Trudności z zasypianiem często skutkują zamartwianiem się, skupianiem uwagi na skutkach bezsenności, zaburzeniami koncentracji w kolejnych dniach oraz pogorszeniem funkcjonowania społecznego i zawodowego. W większości przypadków bezsenność pojawia się w sposób nagły pod wpływem stresu. Jeśli bezsenność nie ustąpi samoistnie po kilku dniach lub tygodniach, wtedy często obserwuje się tendencję do jej utrwalenia i może nawet utrzymywać się latami z okresami remisji i zaostrzeń.

Z uwagi na tendencję do utrwalenia się bezsenności, wyróżnia się kilka typów tego zaburzenia:

BEZSENNOŚĆ PRZYGODNA- w tym przypadku objawy zaburzeń zasypiania utrzymują się od kilku do kilkunastu dni. Najczęstszą przyczyną wywołującą bezsenność przygodną bywa stres, nagła zmiana warunków życia, zmiana otoczenia, pracy czy nowy związek intymny, problemy zawodowe, rodzinne lub finansowe i inne zmiany życiowe (zarówno interpretowane jako zmiany niekorzystne jak i korzystne).

BEZSENNOŚĆ KRÓTKOTRWAŁA- to rodzaj bezsenności, w którym zaburzenia zasypiania utrzymują się przez kilka tygodni (max 4 tyg.). Łączy się z podobnymi czynnikami (natury psychologicznej) , jak bezsenność przygodna. Może jednak towarzyszyć innym (krótkotrwałym) chorobom organizmu takim jak infekcje, zaburzenia metaboliczne czy hormonalne.

BEZSENNOŚĆ PRZEWLEKŁA- to zaburzenia zasypiania (lub utrzymania snu), które trwają dłużej, niż jeden miesiąc. Im trudniej jest uchwycić wyraźne czynniki psychologiczne, czy sytuacyjne związane ze stanem bezsenności, tym większe prawdopodobieństwo, że bezsenność łączy się z występowaniem schorzenia somatycznego lub innych zaburzeń psychicznych (jak zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne czy inne choroby psychiczne).

LECZENIE BEZSENNOŚCI

Wbrew pozorom, leczenie bezsenności nie jest proste i wymaga od pacjenta sporo zaangażowania dotyczącego  korekty różnych dotychczasowych nawyków. Często niezbędne jest także „zajrzenie w swoje  relacje osobiste czy zawodowym oraz zrewidowanie „sposobów  odnawiania życiowej energii”. Innymi słowy leczenie bezsenności często wymaga „korepetycji” z zakresu higieny życia oraz zastosowania się do zaleceń odnośnie tzw. higieny snu.

Wprowadzenie zasad higieny snu to absolutne minimum, od którego należy zacząć w przypadku pojawienia się problemów z zasypianiem. Jeszcze zanim odwiedzimy gabinet internisty czy psychiatry powinniśmy zastosować się do zasad opisanych poniżej. Jednak w przypadkach, w których bezsenność utrwaliła się, często nie da się odtworzyć fizjologicznego  rytmu sen/czuwanie, jedynie przez  przywrócenie prawidłowej higieny snu.

ZASADY HIGIENY SNU:

NiE PODSYPIAJ W CIĄGU DNIA mimo uczucia niewyspania lub zmęczenia – drzemki w ciągu dnia mogą zakłócać prawidłowy wzorzec snu.

NIE PRZYJMUJ ŚRODKÓW STYMULUJĄCYCH  jak kofeina, nikotyna oraz alkohol najlepiej przez cały dzień, a na pewno w ciągu kilku godzin przed zaśnięciem

UNIKAJ AKTYWIZUJĄCYCH ĆWICZEŃ FIZYCZNYCH W GODZINACH WIECZORNYCH – dostosowanie aktywności fizycznej do pory dnia tj. wykonywanie ćwiczeń aerobowych, joggingu lub innych ćwiczeń aktywizujących w godzinach porannych lub najpóźniej popołudniowych. Ćwiczenia relaksujące jak joga czy pilates można wykonywać także w godzinach wieczornych.

UNIKAJ DRASTYCZNYCH ZMIAN W ZAKRESIE RODZAJU I ILOŚCI POKARMU w czasie gdy staramy się uregulować rytm sen/czuwanie. Okres towarzyszący pojawieniu się bezsenności nie jest właściwy na drastyczne zmiany diety (tj. wprowadzenie nagłego ograniczenia ilości spożywanych kalorii lub selektywne diety eliminacyjne).  To co warto natomiast wprowadzić w ramach higieny snu, to unikanie ciężkich posiłków przed snem. Zatem ostatni, lekki  posiłek powinien zostać spożyty w czasie 2-3 godzin przed snem. Nie powinien zawierać ostrych przypraw.  Działanie psychoaktywne niektórych roślin, a przez to promowanie snu lub powodowanie bezsenności nie jest do końca poznane. Niektóre osoby zapominają także o tym, że czekolada zawiera kofeinę.

KORZYSTAJ Z NATURALNEGO ŚWIATŁA SŁONECZNEGO- warto pamiętać, że codzienny spacer (zwłaszcza w godzinach naturalnej ekspozycji słonecznej) jest niezbędny do zachowania zdrowia. Kontakt ze światłem słonecznym pozwala uregulować rytm sen/czuwanie i w sposób naturalny zapobiega zaburzeniom tego rytmu.

UNIKAJ AKTYWNOŚCI POBUDZAJĄCYCH EMOCJONALNIE BEZPOŚREDNIO PRZED SNEM- ważne jest aby wydarzenia ‘wzbudzające emocjonalnie’ nie powodowały, że takie emocje utrudnią zaśniecie. Do takich sytuacji mogą należeć sprzeczki, trudne rozmowy, poruszanie przykrych tematów, kłótnie z partnerką/partnerem itp.

SKOJARZ ŁÓŻKO ZE SNEM (LUB SEKSEM)- nigdy nie oglądaj telewizji w pokoju w którym śpisz ( a zwłaszcza nie oglądaj telewizji z łóżka, w którym śpisz). Nie przeglądaj w łóżku smarfona ani tabletu, nie śledź wiadomości na facebooku.  Jedyne, co możesz robić w łóżku, w którym śpisz to słuchanie spokojnej muzyki, czytanie (najlepiej nudnych) książek oraz uprawianie seksu. Większość mężczyzn po udanym stosunku seksualnym staje się senna. Kobiety natomiast reagują różnie. Niektóre kobiety także stają się senne, inne natomiast po stosunku pozostają jeszcze przez jakiś czas podekscytowane i mają trudność z zaśnięciem.

W przypadkach, w których bezsenność przeszła w stan utrwalony, wtedy często wprowadzenie zasad higieny snu nie wystarczy do przywrócenia prawidłowego rytmu okołodobowego.

Wielu pacjentów na tym etapie sięga po pomoc u lekarzy rodzinnych  lub internistów. Takie postępowanie wydaje się całkiem uzasadnione, gdyż zawsze warto zacząć od wykluczenia wszelkich poza-psychiatrycznych  przyczyn bezsenności, mogących wynikać z różnych chorób ogólnoustrojowych. Najczęstszą somatyczną przyczyną bezsenności mogą być choroby endokrynologiczne (zaburzenia hormonalne dotyczące różnych gruczołów wydzielania wewnętrznego), infekcje, poważne choroby przewlekłe (nowotwory), choroby przebiegające z bólem i wiele, wiele innych.

W przypadku gdy internista wykluczy wszystkie poważne zaburzenia zdrowotne, wtedy najczęściej diagnozowana jest bezsenność przygodna lub krótkotrwała. Na tym etapie może zostać wprowadzona  terapia tzw. lekami nasennymi II generacji, do których należy zolpidem, zopiklon i zoleplon. Stosowanie tych leków nie powinno powodować żadnych powikłań, pod warunkiem, że taka terapia nie przekracza 2-4 tygodni. Warto pamiętać, że jeśli istnieje konieczność dłuższego niż 4 tygodnie stosowania takich leków jak zolpidem, zopiklon i zoleplon, wtedy należy robićprzerwy w przyjmowaniu leku. Najlepiej wtedy stosować lek przez 4 dni, a następnie zrobić weekendową przerwę bez leku.

W przypadku gdy leki z tej grupy stosowane są codziennie, przez okres dłuższy niż  4 tygodnie, często dochodzi do rozwoju zjawiska tolerancji („uzależnienia od leku”). Wtedy  otrzymanie taki  samego, jak wcześniej  terapeutycznego efektu nasennego, wymaga zwiększania  dawek leku. Zaś przy próbach odstawienia leku – pojawiają się efekty niepożądane. Taka sytuacja wymaga pomocy psychiatry, gdyż najczęściej przekracza kompetencje zarówno samego pacjenta jak i lekarza rodzinnego.

Psychiatrzy rzadko stosują w leczeniu bezsenności zarówno leki nasenne drugiej generacji (strukturą farmakologiczną podobne do benzodiazepin), jak i same benzodiazepiny (takie jak nitrazepam, lorazepam, clonazepam). Zatem sytuacje rozwoju uzależnienia w przypadku stosowania preparatów z powyższych grup leków pojawiają się najczęściej wtedy, gdy leczenie bezsenności prowadzone jest przez lekarzy innych specjalności niż psychiatrzy.

Jeśli objawy bezsenności utrzymują się dłużej niż 4 tygodnie, wtedy stosowane są w celu nasennym leki o innych niż nasenne mechanizmach działania.  Efekt nasenny wykazują niektóre leki o profilu przeciwdepresyjno- przeciwlękowym stosowane w niskich dawkach.  Do takich leków należy doksepina, mianseryna, mirtazapina i trazodon. Dawki nasenne stanowią najczęściej 15-25% średniej dawki danego leku, stosowanej w terapii depresji. Leki o profilu przeciwdepresyjno-przeciwlękowym mogą być stosowane przez okres dłuższy niż 4 tygodnie i nie prowadzą do rozwoju „uzależnienia od leku”.

Nasze social media: