CO TO SĄ ZABURZENIA EREKCJI:
Jedna z najbardziej uniwersalnych definicji zaburzeń erekcji została stworzona przez amerykański Consensus Panelu Ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia w 1993r. Według tej definicji to „niezdolność do uzyskania lub utrzymania erekcji penisa, wystarczającej do satysfakcjonujących kontaktów seksualnych”
Według większości badań zaburzenia erekcji występują u 10 do 60% mężczyzn, zaś ryzyko ich wystąpienia zależy od wieku mężczyzny. W podgrupie dwudziestolatków zaburzenia erekcji występują u ok. 8 % mężczyzn, trzydziestolatków już 11%, czterdziestolatków- 15%, pięćdziesięciolatków -22%, sześćdziesięciolatków- 30%, siedemdziesięciolatków 37%.
Zaburzenia erekcji nie stanowią odrębnego schorzenia, ale raczej objaw innych zaburzeń o psychogennym lub biologicznym (jako powikłanie chorób ogólnoustrojowych czy stosowanych leków).
W zależności od etiologii zaburzenia erekcji dzieli się na:
-organiczne- w tym przypadku zaburzenia erekcji mogą stanowić objawy innego schorzenia (oraz stosowanych w jego terapii leków) i nie zależą w sposób bezpośredni od sytuacji psychologicznej chorego
– psychogenne zaburzenia erekcji- stanowią przejaw problemów psychologicznych, trudności w związku partnerskim lub odzwierciedlają specyficzne preferencje seksualne chorego, których nie może/nie chce realizować.
– mieszane zaburzenia erekcji- w których nakładają się oba czynniki etiologiczne tj. zarówno schorzenia ogólnoustrojowe jak i trudności wynikające z kontekstu psychologicznego pacjenta.
Obecnie uważa się, że większość przypadków (nawet do 80%) zaburzeń erekcji stanowi postać mieszana tych zaburzeń. Dla postaci organicznej zaburzeń erekcji najbardziej charakterystyczne jest stopniowe ujawnianie się zaburzeń, natomiast dla psychogennych- początek nagły.
CZY ZABURZENIA EREKCJI MOŻNA DIAGNOZOWAĆ SAMEMU?:
Przed wizytę u seksuologa warto zastanowić się nad kilkoma sprawami związanymi z dysfunkcją erekcji i odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
– Czy jesteś w stanie uzyskać erekcję podczas stymulacji seksualnej?
– Czy twój penis we wzwodzie jest wystarczająco twardy/ sztywny, aby była możliwa penetracja /stosunek seksualny?
– Czy erekcja utrzymuje się wystarczająco długo, aby możliwe stało się odbycie stosunku zakończonego wytryskiem lub czy erekcja nie wygasa podczas masturbacji?
– Czy objawy zaburzeń erekcji pojawiają się w czasie każdej aktywności seksualnej, czy są sytuacje seksualne kiedy zaburzenia erekcji wcale nie występują?
– Czy pojawiają się u ciebie nocne erekcje lub erekcje towarzyszące porannemu przebudzeniu?
Ważne jest też zanalizowanie kontekstu pojawienia się zaburzeń erekcji tzn. czy pojawiły się nagle, czy stopniowo oraz czy ich wystąpienie po raz pierwszy łączyło się z jakimś konkretnymi okolicznościami (nowa partnerka, spożycie alkoholu, długotrwały stres, objawy depresji itp.).
ZABURZENIA EREKCJI, A RELACJE INTYMNE:
Wystąpienie zaburzeń erekcji u mężczyzny może powodować wycofywanie się z relacji intymnych, prowadzić do spadku pożądania seksualnego, oraz do kryzysu w związku partnerskim.
Zastanawiając się nad swoim życiem intymnym w kontekście pojawienia się zaburzeń erekcji warto odpowiedzieć sobie na pytania:
– Czy rozmawiałeś ze swoją partnerką na temat objawów zaburzeń erekcji?
– Czy partnerka wspiera cię w zakresie uzyskania pomocy w kwestii zaburzeń erekcji?
– Czy twoja partnerka ma jakieś obawy dotyczące leczenia występujących u ciebie zaburzeń erekcji?
– Czy twoja partnerka dopuszcza możliwość udania się na wizytę lekarską w celu wspólnej poprawy waszego życia seksualnego?
– Czy twoja partnerka ma jakieś obawy dotyczące jej własnego życia seksualnego lub innych kwestii związanych z jej zdrowiem?
– Czy są jakieś inne kwestie dotyczące waszego związku, nad którymi warto się zastanowić lub omówić przed wizytą lekarską?
Inne nie mniej ważne kwestie wiążą się z odpowiedziami na pytanie jaki wpływ wywarły zaburzenia erekcji na relacje w związku partnerskim.
BADANIA DODATKOWE:
W związku z tym, że zaburzenia erekcji mogą stanowić objaw zwiastunowy poważnych chorób ogólnoustrojowych, zwykle nie leczy się zaburzeń erekcji bez wykluczenia nadciśnienia, cukrzycy, hipercholesterolemii czy choroby wieńcowej ( lub innych chorób ogólnoustrojowych, jeśli występują ich symptomy)
W diagnostyce zaburzeń erekcji wykonuje się zatem badania laboratoryjne krwi i moczu w celu oznaczenia poziomu glikemii, cholesterolu, trójglicerydów. Dodatkowo oznacza się poziom hormonów tj. testosteronu całkowitego, testosteronu wolnego, SHBG, prolaktyny, siarczanu dehydroepiandrosteronu, LH, FSH, TSH.
Przy podejrzeniu innych poważnych chorób ogólnoustrojowych lekarz może rozszerzyć pakiet badań laboratoryjnych o dodatkowe analizy. Często zleca się kontrolę ciśnienia przez okres tygodnia do dwóch tygodni oraz wykonanie badania EKG.
Przy podejrzeniu, że zaburzenia erekcji wynikają z patologii naczyniowej lub stanowią powikłanie pooperacyjne interwencji chirurgicznej w obrębie miednicy małej czasem wykonuje się badanie USG mające na celu ocenić przepływ krwi w naczyniach doprowadzających i odprowadzających krew do prącia.
SCHORZENIA ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO WYSTĄPIENIA ZABURZEŃ EREKCJI:
Jak wcześniej wspomniano zaburzenia erekcji nie stanowią oddzielnego schorzenia, ale raczej są przejawem innych schorzeń ogólnoustrojowych, zabiegów chirurgicznych, urazów, schorzeń psychiatrycznych czy problemów psychologicznych.
Spośród chorób ogólnoustrojowych zaburzenia erekcji najczęściej występują w poniższych schorzeniach:
| CHOROBY KARDIOLOGICZNE |
| Miażdżyca naczyń
Nadciśnienie Choroba naczyń obwodowych |
| CHOROBY NEUROLOGICZNE |
| Stwardnienie rozsiane
Stan po udarze mózgu Stan po urazie rdzenia kręgowego |
| CHOROBY METABOLICZNE I ENDOKRYNOLOGICZNE |
| Cukrzyca
Hipercholesterolemia Hiperprolaktynemia Hipogonadyzm Choroby tarczycy Zespół metaboliczny (otyłość) |
| ZABIEGI CHIRURGICZNE, URAZY, CHOROBY PRĄCIA |
| Operacje na miednicy małej
Stan po prostatektomii Urazy miednicy małej powodujące uszkodzenia nerwów lub/ i naczyń ( np. po złamaniu miednicy) Stan po złamaniu penisa Choroba Peyroniego Stan po radioterapii w obrębie miednicy mniejszej |
| CHOROBY PSYCHIATRYCZNE |
| Depresja
Zaburzenia lękowe Zespół stresu pourazowego (PTSD) Lęk przed stosunkiem ( performance anxiety, lęk przed utratą erekcji podczas aktywności seksualnej) |
| POWAŻNE CHOROBY OGÓLNOUSTROJOWE |
| Niewydolność wątroby
Niewydolność nerek POCHP- zespół bezdechu śródsennego |
| STYL ŻYCIA |
| Efekt starzenia się
Zły ogólny stan zdrowia Nikotynizm Nadużywanie alkoholu Stosowanie substancji psychoaktywnych |
LEKI MOGĄCE POWODOWAĆ ZABURZENIA EREKCJI:
Niektóre grupy leków mogą wywoływać objawy niepożądane, które przejawiają się pod postacią zaburzeń erekcji. Do takich leków należą
| LEKI PRZECIWDEPRESYJNE |
| Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny: np. sertralina, paroksetyna, fluoksetyna
Selektywne inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny: wenlafaksyna Przeciwdepresyjne leki trójpierścieniowe: klomipramina |
| LEKI KARDIOLOGICZNE |
| Beta-blokery: atenolol, metoprolol, bisoprolol
Blokery kanału wapniowego: werapamil , nifedypina, amlodypina, diltiazen Diuretyki tiazydowe: hydrochlorotiazyd, indapamid Digoxin Amiodaron Statyny (lowastatyna, simwastatyna, prawastatyna) |
| LEKI GASTROLOGICZNE |
| Metoclopramid
Antagoniści receptora H2 (cymetydyna, ranitydyna, famotydyna) Inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol) |
| LEKI ENDOKRYNOLOGICZNE |
| Antyandrogeny (androcur)
Estrogeny Steroidy anaboliczne Analogi gonadoliberyny (leuprolid, goserelina) |
| LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE |
| Haloperidol, risperidon, sulpiryd, amisulpryd, olanzapina |
CO TO SĄ PSYCHOGENNE ZABURZENIA EREKCJI:
Jeszcze w latach 90-tych ub. wieku zaburzenia erekcji dzielono na psychogenne i organiczne. Obecnie coraz częściej odchodzi się od takiego dualistycznego podziału, gdyż okazuje się, że większość przypadków zaburzeń erekcji stanowią przypadki związane ze współwystępowaniem obu czynników etiologicznych. Nie mniej jednak występowanie psychogennego kontekstu zaburzeń erekcji rozważa się zwłaszcza w sytuacji nagłego wystąpienia tego objawu czy jedynie okresowego jego pojawiania się.
O psychogennej etiologii zaburzeń erekcji świadczą sytuacje kiedy erekcja nie występuje w relacjach seksualnych z jedną partnerką, podczas gdy przy kontaktach z inną partnerką erekcja pojawia się spontanicznie. Inna kwestia mogąca sugerować etiologię psychogenną zaburzeń erekcji wskazuje na występowanie nocnych i porannych wzwodów, czy też pojawianiem się prawidłowej erekcji podczas masturbacji, a jej brak podczas stosunku seksualnego.
W sytuacji podejrzenia psychogennej etiologii zaburzeń erekcji diagnoza powinna łączyć się z wnikliwą analizą kontekstu aktywności seksualnej danego mężczyzny. Wymaga prześledzenia historii rozwoju psychoseksualnego danego mężczyzny, oraz analizy jego wyborów dotyczących podejmowanych relacji seksualnych a także ewentualnych nawyków związanych z aktywnością autoerotyczną.
Szczególny przypadek psychogennych zaburzeń erekcji stanowi sytuacja gdy zaburzenia erekcji stanowią rezultat bardzo intensywnej aktywności masturbacyjnej związanej z uzależnieniem behawioralnym jakie stanowi nawykowe korzystanie z pornografii w internecie. W takiej sytuacji nadmierna ekspozycja na „ niespotykaną w przyrodzie” ilość bodźców seksualnych doprowadza do swoistego „przestymulowania” obwodów mózgowych odpowiedzialnych za synchronizację odpowiedzi seksualnej na poziomie mózgowym, z fizjologiczną odpowiedzią seksualną na poziomie genitaliów.
Inną kwestię zwiększającą ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji stanowi nadmierne obciążenie obowiązkami zawodowymi, nieregularny tryb życia, niewystarczająca ilość snu, czy spadek pożądania towarzyszący zaabsorbowaniu aktywnością zawodową. W niektórych sytuacjach aktywność zawodowa stanowi tak silny czynnik nagradzający na poziomie psychologicznym, że „przesłania” odczuwanie pożądania seksualnego. W takich przypadkach ewentualna satysfakcja mogąca płynąć z aktywności seksualnej przestaje być atrakcyjna. W sytuacji gdy mężczyzna jednak podejmuje aktywność seksualną nie odczuwając pożądania seksualnego oraz będąc w niewystarczającym stopniu podnieconym seksualnie (np. w odpowiedzi na zainicjowaną przez partnerkę aktywność seksualną), również mogą wystąpić zaburzenia erekcji.
LECZENIE ZABURZEŃ EREKCJI:
W związku z tym, że zaburzenia erekcji nie stanowią odrębnego schorzenia, ale są raczej sygnałem nieprawidłowości ogólnoustrojowych, nieprawidłowego stylu życia lub trudności psychologicznych podstawową sprawą w terapii zaburzeń erekcji jest „ uzdrowienie swojego trybu życia” oraz „ uzdrowienie swoich relacji”. Wstępem do terapii zaburzeń erekcji, często jeszcze przed postawieniem ostatecznej diagnozy jest uregulowanie czynników związanych z trybem życia tj. zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożywania alkoholu, wyrównanie masy ciała, wprowadzeni co najmniej 3x w tygodniu aktywności fizycznej, higiena snu oraz zadbanie o równowagę pomiędzy życiem zawodowym, a prywatnym.
Jeśli zaburzenia erekcji stanowią objaw zwiastunowy innych chorób-podejmuje się terapię takich schorzeń. W przypadku zaburzeń erekcji najczęściej diagnozowane są: nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, nietolerancja glukozy, choroba wieńcowa czy choroba naczyń obwodowych.
Jeśli zaburzenia erekcji łączą się z niskim poziomem testosteronu, podejmuje się działania związane z regulacją stężenia tego hormonu poprzez regulację godzin snu (do co najmniej 7 h), oraz ew. suplementację testosteronu czy androgenu nadnerczowego -dehydroepiandrosteronu.
Od kilkunastu lat zaburzenia erekcji stanowią problem medyczny, który można skutecznie leczyć przy pomocy inhibitorów 5 fosfodiesterazy ( 5PDE- Inhibitors). Obecnie stosuje się już pięć preparatów z tej grupy, które różnią się głównie długością okresu półtrwania. W ujęciu praktycznym głównym czynnikiem różnicującym poszczególne preparaty z tej grupy stanowi czas jaki powinien upłynąć od zażycia tabletki do momentu podjęcia aktywności seksualnej oraz czas przez jaki można podejmować aktywność seksualną po zażyciu jednej tabletki. Zatem różne leki z tej grupy w odmienny sposób wpływają na spontaniczność w zakresie aktywności seksualnej. W przypadku preparatów krótko- działających trzeba ściśle przestrzegać godzin stosowania laku oraz dokładnie planować godziny aktywności seksualnej. Specyfikę stosowania leków z tej grupy jest warunek odczuwania podniecenia seksualnego na poziomie psychologicznym, gdyż jedynie w takiej sytuacji erekcja pojawia się po zażyciu leku.
Gdy stosowanie leków doustnych nie jest skuteczne lub gdy zaburzenia erekcji stanowią powikłanie urazów, zabiegów chirurgicznych lub chorób neurologicznych stosuje się bardziej inwazyjną metodę leczenia, a mianowicie iniekcje prostaglandyny w ciała jamiste prącia. Najczęściej stosowanym lekiem z tej grupy jest alprostadil, którego skuteczność ocenia się na ok 70-80%. W przypadku stosowaniu alprostadilu erekcja pojawia się odruchowo, a odczuwanie podniecenia seksualnego nie jest konieczne.
W przypadkach gdy stosowanie prostaglandyn w iniekcji jest przeciwskazane lub nieskuteczne, a także wtedy gdy pacjenci nie chcą stosować preparatów farmakologicznych, można korzystać z pomocy urządzeń- vacum (vacuum constriction devices), które wywołują ukrwienie penisa na drodze mechanicznej poprzez wywoływanie podciśnienia. Podczas stosowania takich urządzeń erekcja penisa nie pojawia się w sposób fizjologiczny, ale poprzez wywołany mechanicznie napływ krwi do prącia, zyskuje ono twardość wystarczającą na odbycie stosunku seksualnego.
W przypadku psychogennych zaburzeń erekcji wskazana jest terapia seksualna nakierowana na trudności emocjonalne oraz negatywne schematy poznawcze, które doprowadziły do powstania lub utrwalenia się zaburzeń erekcji.
Jeśli zaburzenia erekcji łączą się u danego mężczyzny z silnym poziomem lęku, występowaniem zaburzeń lękowych lub depresyjnych wskazane jest podjęcie psychoterapii indywidualnej, często uzupełnionej lekami o profilu przeciwdepresyjno-przeciwlękowym.
Copyright Dr n. med. Justyna Holka-Pokorska 2018
