Lęk – Seksomnia

Lęk to fizjologiczna emocja o istotnym znaczeniu przystosowawczym. Jednak, gdy lęk przekracza poziom adaptacyjny, wtedy dochodzi do rozwoju zaburzeń lękowych (kiedyś nazywanych nerwicami).

Zaburzenia lękowe rozwijają się wtedy, gdy lęk “wymyka się spod kontroli” i przestaje pełnić funkcję sygnalizycyjną wobec nowych bodźców z otoczenia. Współczesny świat serwuje nam coraz więcej bodźców potencjalnie lękorodnych. Wynika to głónie z coraz szybszego tempa życia, lawinowej prędkości rozwoju nowych technologii oraz szybkich zmian społecznyche za którymi nadąża coraz mniej osób.

W takich sytuacjach może występować zwiększenie gotowości lękowej pod postacią tzw. lęku wolnopłynącego. Mogą też pojawiać się „wyładowania lękowe” występujące pod postacią napadów paniki. Lęk często współwystępuje z depresją.

RODZAJE ZABURZEŃ LĘKOWYCH ( na podstawie ICD-10 z modyfikacją)

Zaburzenia lękowe dzielone są pod kątem rodzaju nasilenia objawów lękowych na:

zaburzenia lękowe uogólnione- charakteryzują się występowaniem stałego lęku „wolnopłynącego”. W tym zaburzeniu – lękowym emocjom towarzyszą wybrane lub liczne objawy autonomiczne lęku takie jak napięcie mięśniowe, pocenie się, przyspieszone bicie serca zawroty głowy. Według ICD-10- przebieg takich zaburzeń jest przewlekły ze zmiennym nasileniem objawów
zaburzenia lękowe z napadami lęku- szczególną cechę tego zaburzenia stanowią okresowo występujące napady paniki, nie związane z żadnymi konkretnymi przedmiotami lub okolicznościami ( jak w przypadku zaburzeń o charakterze fobii).
mieszane zaburzenia lękowo- depresyjne – w przypadku rozwoju zaburzeń lękowych o przewlekłym przebiegu rzadko występują one w „czystej formie”. Po kilku tygodniach lub miesiącach trwania zaburzeń lękowych często dołączają do nich objawy depresyjne.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii- w przypadku lęku fobicznego, objawy lękowe pojawiają się jedynie w pewnych określonych okolicznościach lub w reakcji na obecność pewnych przedmiotów, osób lub zwierząt. Lękorodne sytuacje lub przedmioty nie muszą być realnie eksponowane. Aby pojawiał się lęk, czasem wystarczy sama myśl o znalezieniu się w danej sytuacji lub byciu eksponowanym na widok konkretnego przedmiotu.

CO TO JEST NAPAD PANIKI?

Napad paniki to bardzo silne „wyładowanie lękowe”, które rozwija się w ciągu kilku sekund lub minut i utrzymuje się przez kilku do kilkudziesięciu minut. Napad paniki bywa tak dramatycznym przeżyciem, że często pacjenci interpretują je, jako jedno z najtrudniejszych doznań, z jakim mieli okazję kiedykolwiek się zmierzyć.

Na objawy napadu paniki składa się najczęściej:

bardzo szybkie bicie serca, kołatanie serca z towarzyszącym bólem w klatce piersiowej
uczucie duszności, niemożności swobodnego zaczerpnięcia powietrza, brak tchu. Często powodują one przyspieszenie oddechu co powoduje wtórne narastanie objawów lęku powodowane hiperwentylacją;
zawroty głowy, szum uszny, „kręcenie się w głowie”;
objawy parcia na mocz, parcie na stolec, nudności, wymioty, bóle brzucha
poczucie nierealności otaczającego świata (często interpretowane jako widzenie niejasne, z oddali, z wyostrzeniem lub zatarciem wszystkich otaczających szczegółów)- nazywane w języku psychopatologii derealizacją;
poczucie zmiany własnej osoby (interpretowane, jako przeżywanie sytuacji z perspektywy małego zagubionego dziecka, czy przeżywanie sytuacji z perspektywy obserwatora, a nie uczestnika wydarzeń).

W przypadku niepełnoobjawowych napadów paniki, mogą występować jedynie niektóre spośród opisanych powyżej objawów.

Jeśli napad paniki występuje po raz pierwszy, wtedy często bywa interpretowany:

jako stan poprzedzający „utratę zmysłów” lub „zwariowanie”, określany także jako lęk przed chorobą psychiczną,
jako bliżej nieokreślony stan utraty kontroli nad sobą,
jako zagrażająca, nierozpoznana jeszcze, ale bardzo poważna choroba ogólnoustrojowa, choroba serca lub choroba układu oddechowego.

ROZPOZNAWANIE ZABURZEŃ LĘKOWYCH:

Jak wcześniej wspomniano przeżywaniu silnego lęku towarzyszy często lęk o zdrowie lub objawy wegetatywne, które mogą naśladować objawy groźnych chorób. W przypadku diagnozy zaburzeń lękowych, konieczne jest zatem wykluczenie obecności poważnych chorób, które mogą przypominać. Inna ważna kwestia dotyczyć faktu, że w reakcji na wiele chorób przewlekłych pojawiają się objawy lękowe, które mogą przejść w formę przewlekłą, wymagającą pomocy psychoterapeutycznej lub poradnictwa o charakterze psychoedukacyjnym.

JAK POWSTAJĄ ZABURZENIA LĘKOWE:

Jedną z najstarszych, a jednocześnie najbardziej „zdroworozsądkowych” koncepcji powstawania objawów lękowych, to koncepcje klasycznego warunkowania. W najprostszym ujęciu polega ono na skojarzeniu silnej odpowiedzi lękowej z neutralnym bodźcem. Kiedy takie warunkowanie strachu zostanie uruchomione, to trudno jest je odwrócić. …

LECZENIE ZABURZEŃ LĘKOWYCH

Metody leczenia zaburzeń lękowych zależą od nasilenia objawów, ich uporczywości oraz długości trwania oraz specyfiki objawów (lęk fobiczny, lęk bezprzedmiotowy). Pierwszoplanową metodę w leczeniu zaburzeń lękowych stanowi psychoterapia. W przypadku braku efektów psychoterapii, zazwyczaj podejmuje się leczenie farmakologiczne preparatami z grupy selsktywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Najszybsze efekty w zakresie redukcji objawów oraz/ lub wypracowania mechanizmów radzenia sobie z objawami lęku przynosi ustrukturalizowana psychoterapia poznawczo-behawioralna zazwyczaj realizowana w cyklu 10-20 sesji terapeutycznych.

W przypadku uporczywego lęku społecznego (fobii społecznej) dobre efekty daje psychoterapia grupowa lub treningi stopniowej ekspozycji na trudne sytuacje społeczne (np. w przypadku lęku przed wystąpieniami publicznymi).

W przypadku zaburzeń lękowych z napadami paniki dobre efekty przynosi terapia długoterminowa w ujęciu psychodynamicznym/ terapia psychoanalityczna. Ma ona prowadzić do zmian struktury osobowości, modyfikacji nie przystosowawczych schematów myślowych, które prowadzą do wyzwalania napadów lęku.

W przypadku lęku, któremu towarzyszą silne objawy wegetatywne, często pomoc psychoterapeutyczna pozwala na złagodzenie objawów, ale nie wystarcza na ich całkowitą eliminację. W przypadku takich objawów, często wykorzystuje się leki o profilu przeciwlękowo- przeciwdepresyjnym, które powodują wyraźną redukcję objawów. W czasie, gdy symptomy lęku łagodnieją dzięki zastosowaniu leków, warto jest podjąć psychoterapię, mającą za zadanie ujawnienie mechanizmów wyzwalających lęk oraz nauczenia się sposobów radzenia sobie z jego objawami.

Warto podkreślić, że w leczeniu zaburzeń lękowych unika się stosowania leków z grupy benzodiazepin (takich jak relanium, xanax czy lorafen). A stosowanie leków z grupy benzodiazepin powinno być ograniczone jedynie do sytuacji pojawienia się pierwszorazowych napadów lęku.

CZY ISTNIEJE „WRODZONA LĘKLIWOŚĆ”?

Wrodzone stężenie serotoniny w mózgu oraz „elastyczny” transport tego neuroprzekaźnika z komórek nerwowych do przestrzeni synaptycznej odpowiada za plastyczność obwodów mózgowych związanych ze strachem. Według farmakologa Stephena Stahla funkcjonalność i struktura obwodów serotoninergicznych mózgu determinuje także sposób odpowiedzi danej osoby na stres, podatność na powstawanie zmian zanikowych (atroficznych) mózgu w sytuacji przewlekłej ekspozycji na stres oraz efektywność (lub brak efektu) preparatów farmakologicznych zastosowanych w przypadku wystąpienia zaburzeń lękowych. Zatem w tym ujęciu wrodzone dysfunkcje obwodów serotoninergicznych mogą przyczyniać się do rozwoju osobowości charakteryzującej się dużą lękliwością i „zamartwianiem się”.

REAKCJA NA STRES

Ostra lub przewlekła reakcja na stres to zaburzenie, które rozwija się w reakcji na wyjątkowo silny stresor fizyczny lub psychiczny. Najczęściej dotyczy osób, u których wcześniej nie występowały żadne objawy dotyczące sfery psychicznej. U jej podłoża leży często lęk i poczucie zgubienia i dezorientacji

Według klasyfikacji ICD-10 zaburzenie to rozwija się w przebiegu wyjątkowo stresującego wydarzenia życiowego albo istotnej zmiany życiowej powodującej zmianę okoliczności życiowych na trudniejsze, bardziej przykre lub uciążliwe. Objawy ostrej lub przewlekłej reakcji na stres bywają bardzo zróżnicowane. Mogą wiązać się z występowaniem silnego lęku, smutku, złości, rozpaczy, pobudzenia psycho-ruchowego, stanów „wyłączenia” lub innych zaburzeń emocjonalnych.

RODZAJE REAKCJI NA STRES:

OSTRA REAKCJA NA STRES

OSTRA REAKCJA NA STRES- to zespół objawów, który pojawia się w ciągu kilku minut od stresującego wydarzenia i utrzymuje się przez 2-3 dni. Objawy cechuje duża różnorodność, ale najczęściej początkowo pojawia się oszołomienie (w krańcowych przypadkach dezorientacja i trudności z interpretacją bodźców z otoczenia). W dalszych etapach może dochodzić do rozwoju lęku, obniżenia nastroju, drażliwości i pobudzenia psycho-ruchowego.

Często obraz objawów ostrej reakcji na stres bywa niezwykle „barwny i niestandardowy” oraz bardzo odbiega od dotychczasowego sposobu zachowania i przeżywania danej osoby. Jednak zazwyczaj objawy takie przejawiają tendencję do samoograniczania się i nie wymagają szczególnej terapii.

PRZEWLEKŁA REAKCJA NA STRES:

PRZEWLEKŁA REAKCJA NA STRES- to zespół objawów pojawiający się w przypadkach, w których stres przybiera formę stałą i nawracającą lub gdy stresujące wydarzenia powtarzają się wielokrotnie. Dotyczy to sytuacji pozostawania w konfliktowych relacjach, doświadczania przemocy psychicznej lub fizycznej, mobbingu itp. Początkowo doświadczanie przewlekłego stresu nie daje objawów klinicznych, jednak prowadzi do nieodwracalnej aktywacji obwodów mózgu, która utrzymuje się nawet po zniknięciu czynnika stresowego. Wpływa to na zmniejszoną zdolność do przetwarzania kolejnych czynników stresowych i w przypadku przedłużania się ekspozycji na stres prowadzi do rozwoju objawów klinicznych.

OBJAWY PRZEWLEKŁEJ REAKCJI NA STRES przybierają najczęściej postać zaburzeń emocjonalnych obrazie depresyjnym lub lękowo-depresyjnym. Według ICD-10, w takich przypadkach rozpoznaje się reakcję depresyjną (lękowo-depresyjną) przedłużoną. W ujęciu wspomnianej klasyfikacji, objawy pojawiające się w reakcji na stresującą sytuację nie powinny trwać dłużej niż dwa lata. Z obserwacji klinicznych wynika, że w przypadku gdy stan taki się przedłuża, prowadzi to zwykle do rozwoju zaburzeń depresyjnych lub do trwałej zmiany osobowości.

LECZENIE PRZEWLEKŁEJ REAKCJI NA STRES jest bardzo podobne jak terapia depresji o niewielkim/umiarkowanym nasileniu. Polega na psychoterapii krótko- lub długoterminowej oraz stosowaniu leków o profilu przeciwlękowo-przeciwdepresyjnym.

ZABURZENIE STRESOWE POURAZOWE (Post-traumatic stress disorder PTSD)

Zaburzenie stresowe pourazowe to odmiana reakcji na wyjątkowo zagrażające lub katastrofalne wydarzenie o charakterze klęski żywiołowej, katastrofy, wypadku z utratą zdrowia, uczestnictwa jako świadek w zagrażających życiu wydarzeniach, zagrożenia integralności cielesnej, wolności seksualnej, traumatycznego porodu czy innych zdarzeń zinterpretowanych przez daną osobę, jako „zdarzenia o dramatycznym czy katastroficznym wydźwięku”. Objawy PTSD obejmują epizody powtarzających się reminiscencji dotyczących przebytego urazu psychicznego w obsesyjnych wspomnieniach lub snach. Oprócz tego, u osób z PTSD występuje odrętwienie lub „otępienie” uczuciowe. Objawy PTSD rozwijają się z odroczeniem w stosunku do stresującego wydarzenia i najczęściej pojawiają się od kilku tygodni do 6 miesięcy od stresującego zdarzenia. Zaburzenie stresowe pourazowe nie stanowi prostej konsekwencji przebytego urazu, a rozwija się u osób podanych na zaburzenia lękowe lub afektywne (badania wskazują, że u 7-25% osób, które doznały różnego rodzaju katastrof). W ujęciu psychofarmakologicznym Stephena Stahla PTSD polega na braku możliwości usuwania lub hamowania niefunkcjonalnych odpowiedzi lękowych, które powinny zachodzić w mózgu poprzez procesy wygaszania lęku.

W leczeniu PTSD wykorzystuje się techniki desensytyzacji, terapię poznawczo-behawioralną i psychodynamiczną oraz podobnie jak w innych zaburzeniach lękowych – leki z grupy SSRI.

Odpowiedź lękowa może być znacznie zmniejszona poprzez techniki desensytyzacji, polegające na wielokrotnym prezentowaniu bodźca lękorodnego, w neutralnym kontekście. Podczas desensytyzacji lęku, uwarunkowanie na konkretne bodźce lękorodne „nie jest zapominane”, ale raczej zachodzi „nowy proces uczenia”, polegający na powstaniu nowych, dodatkowych połączeń synaptycznych w obrębie „ośrodka lęku”- ciała migdałowatego. W ujęciu neurobiologicznym S. Stahla, wygaszanie lęku często bywa labilne i miewa tendencję do zanikania z czasem. Zaś zaprezentowanie starego bodźca lękowego w nowym kontekście, może niestety niweczyć efekty desensytyzacji bodźców lękorodnych.

Niektóre badania farmakologiczne wykazały, że podawanie leków z grupy beta- blokerów (a zwłaszcza propranololu) osobom, które ucierpiały w wyniku dramatycznych wydarzeń lub katastrof w ciągu pierwszych kilku tygodni po zdarzeniu, może zapobiegać rozwojowi PTSD.

Nasze social media: